ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਸੰਘਰਸ਼: ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਸੰਕਟ ਦੇ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਹੈ। ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਵਿਚਾਲੇ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਟਕਰਾਅ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਵਿਆਪਕ ਟਕਰਾਅ ਵਿਚ ਬਦਲਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਖੇਤਰ 'ਚ ਮੌਜੂਦ ਕਈ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਮੁਸਲਿਮ ਦੇਸ਼ ਇਸ ਮੁੱਦੇ 'ਤੇ ਈਰਾਨ ਦੇ ਸਮਰਥਨ 'ਚ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਨਹੀਂ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਇਕ ਯਹੂਦੀ ਦੇਸ਼ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਹਮਲਾਵਰ ਰੁਖ ਅਪਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕੀ ਕਾਰਨ ਹੈ?
ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਵਿਚ ਇਸਲਾਮ ਦੇ ਦੋ ਮੁੱਖ ਸੰਪਰਦਾਵਾਂ ਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਸੁੰਨੀ ਵਿਚਾਲੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਮਤਭੇਦ ਰਹੇ ਹਨ। ਈਰਾਨ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸ਼ੀਆ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਮੰਨਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਅਤੇ ਤੁਰਕੀ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ ਸੁੰਨੀ ਇਸਲਾਮ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਵੰਡ ਨੇ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਈਰਾਨ ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਵੀ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ, ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮੁਸਲਿਮ ਦੇਸ਼ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਉਲਝੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰੌਕਸੀ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹਨ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਘਰੇਲੂ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹਨ।
ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਦੇ ਮੁਸਲਿਮ ਦੇਸ਼
ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਇਰਾਕ, ਸੀਰੀਆ, ਲੇਬਨਾਨ, ਜਾਰਡਨ, ਫਲਸਤੀਨ, ਕੁਵੈਤ, ਕਤਰ, ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ, ਬਹਿਰੀਨ, ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ, ਓਮਾਨ, ਯਮਨ, ਮਿਸਰ ਅਤੇ ਲੀਬੀਆ ਵਰਗੇ ਮੁਸਲਿਮ ਦੇਸ਼ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸੁੰਨੀ ਮੁਸਲਿਮ ਦੇਸ਼ ਹਨ, ਇਰਾਕ, ਬਹਿਰੀਨ, ਯਮਨ, ਲੇਬਨਾਨ, ਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਸੁੰਨੀ ਮਿਸ਼ਰਤ ਹਨ।
1. ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਬਨਾਮ ਈਰਾਨ
ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਵਿਚਾਲੇ ਸਰਵਉੱਚਤਾ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਪੁਰਾਣੀ ਹੈ। 1979 ਵਿਚ ਈਰਾਨ ਵਿਚ ਇਸਲਾਮਿਕ ਇਨਕਲਾਬ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਸੰਘਰਸ਼ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਦੋਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਲੇਬਨਾਨ, ਸੀਰੀਆ ਅਤੇ ਯਮਨ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮੂਹਾਂ ਦੀ ਹਮਾਇਤ ਕਰਕੇ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਵਿਰੁੱਧ ਪ੍ਰੌਕਸੀ ਯੁੱਧ ਛੇੜ ਰਹੇ ਹਨ।
2. ਯਮਨ ਅਤੇ ਸੀਰੀਆ ਸੰਕਟ
ਯਮਨ ਵਿਚ ਈਰਾਨ ਸਮਰਥਿਤ ਸ਼ੀਆ ਹੂਤੀ ਵਿਦਰੋਹੀਆਂ ਅਤੇ ਸਾਊਦੀ ਹਮਾਇਤ ਵਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ਵਿਚਾਲੇ ਘਰੇਲੂ ਯੁੱਧ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੀਰੀਆ ਵਿਚ ਈਰਾਨ ਨੇ ਅਸਦ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਹਿਜ਼ਬੁੱਲਾ ਦਾ ਪੱਖ ਲਿਆ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਅਤੇ ਤੁਰਕੀ ਨੇ ਵਿਦਰੋਹੀ ਸਮੂਹਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ।
3. ਇਰਾਕ, ਲੇਬਨਾਨ ਅਤੇ ਬਹਿਰੀਨ ਵਿੱਚ ਤਣਾਅ
ਇਰਾਕ ਵਿਚ ਸ਼ੀਆ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ਹੈ ਪਰ ਆਈਐਸਆਈਐਸ ਵਰਗੇ ਸੁੰਨੀ ਸਮੂਹ ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਲੇਬਨਾਨ ਵਿਚ ਹਿਜ਼ਬੁੱਲਾ (ਸ਼ੀਆ ਸੰਗਠਨ) ਅਤੇ ਸੁੰਨੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਵਿਚਾਲੇ ਤਣਾਅ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਬਹਿਰੀਨ 'ਚ ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਪਰਿਵਾਰ ਸੁੰਨੀ ਹੈ ਜਦਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਆਬਾਦੀ ਸ਼ੀਆ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਵੀ ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਿਚਾਲੇ ਸਿੱਧਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਹੈ।
ਈਰਾਨ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮੁਸਲਿਮ ਦੇਸ਼
ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ: ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸੁੰਨੀ ਇਸਲਾਮ ਦਾ ਰੱਖਿਅਕ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਈਰਾਨ ਦੇ ਸ਼ੀਆ ਵਿਸਥਾਰਵਾਦ ਤੋਂ ਖਤਰਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਬਹਿਰੀਨ: ਈਰਾਨ 'ਤੇ 2011 ਦੀ ਬਗਾਵਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੋਂ ਹੀ ਬਗਾਵਤ ਭੜਕਾਉਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਹੈ।
ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ (ਯੂਏਈ) ਨੇ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਯਮਨ ਵਿਚ ਈਰਾਨ ਸਮਰਥਿਤ ਹੂਤੀ ਵਿਰੁੱਧ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਕੁਵੈਤ: ਇੱਥੇ ਸ਼ੀਆ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਹਨ ਅਤੇ ਈਰਾਨ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਬੇਚੈਨੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਜਾਰਡਨ: ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਸਿੱਧਾ ਵਿਰੋਧ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਉਹ ਈਰਾਨ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ੱਕ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਨਾਲ ਦੇਖਦਾ ਹੈ।
ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਦੇ ਮੁਸਲਿਮ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਮਤਭੇਦ ਨੇ ਈਰਾਨ ਨੂੰ ਇਕੱਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਅਤੇ ਤੁਰਕੀ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ ਸੁੰਨੀ ਇਸਲਾਮ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਰਾਨ ਸ਼ੀਆ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ। ਇਹ ਵੰਡ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੇ ਹਮਲਾਵਰ ਰੁਖ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ।