ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਨਿਰਮਲਾ ਸੀਤਾਰਮਨ ਨੇ ਯੂਨੀਫਾਈਡ ਪੇਮੈਂਟਸ ਇੰਟਰਫੇਸ (ਯੂ. ਪੀ. ਆਈ.) ਰਾਹੀਂ ਭੁਗਤਾਨ 'ਚ ਰੁਕਾਵਟ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਦੇਸ਼ 'ਚ ਭੁਗਤਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਗਤੀ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਕਰਨ ਲਈ ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ ਸੀਨੀਅਰ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਬੈਠਕ ਕੀਤੀ।
ਵਿੱਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ (ਆਰਬੀਆਈ) ਅਤੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪੇਮੈਂਟਸ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਆਫ ਇੰਡੀਆ (ਐਨਪੀਸੀਆਈ) ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਅਧਿਕਾਰੀ ਬੈਠਕ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਨ। ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਬੈਠਕ 'ਚ ਯੂਪੀਆਈ ਈਕੋਸਿਸਟਮ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਹਿਲੂਆਂ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਭਵਿੱਖ 'ਤੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਇਕ ਮਹੀਨੇ 'ਚ ਦੇਸ਼ ਭਰ 'ਚ ਯੂਪੀਆਈ ਸੇਵਾਵਾਂ 'ਚ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਵਿਘਨ ਪਿਆ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਘਟਨਾ 26 ਮਾਰਚ ਨੂੰ, ਦੂਜੀ 1 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਅਤੇ ਤੀਜੀ 12 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਵਾਪਰੀ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਭੁਗਤਾਨ ਲਈ ਯੂਪੀਆਈ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਾਫੀ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ।
ਵਿੱਤ ਸਕੱਤਰ ਅਜੇ ਸੇਠ, ਵਿੱਤੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਸਕੱਤਰ ਐਮ ਨਾਗਾਰਾਜੂ, ਆਰਬੀਆਈ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਵਿਵੇਕ ਦੀਪ ਅਤੇ ਐਨਪੀਸੀਆਈ ਦੇ ਐਮਡੀ ਅਤੇ ਸੀਈਓ ਦਿਲੀਪ ਅਸਬੇ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਨ। ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਹਿੱਸੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਉਪਭੋਗਤਾ ਅਨੁਭਵ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਾਈਬਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਢਾਂਚਾਗਤ ਕਮੀਆਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਮਿਲ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਐਨਪੀਸੀਆਈ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਯੂਪੀਆਈ ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਉਪਾਅ ਕਰਨ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤੇ।
ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਯੂਪੀਆਈ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ, ਵਿਸਥਾਰ ਅਤੇ ਰੀਅਲ-ਟਾਈਮ ਨਿਗਰਾਨੀ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਤਾਂ ਜੋ ਨਿਰਵਿਘਨ ਸੇਵਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਕੇ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਯੂਪੀਆਈ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2019-20 ਤੋਂ 2024-25 ਤੱਕ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਔਸਤ ਸਾਲਾਨਾ ਵਿਕਾਸ ਦਰ 72 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਸੀ।
ਐਨਪੀਸੀਆਈ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2021-22 ਤੋਂ 2024-25 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ 26 ਕਰੋੜ ਨਵੇਂ ਉਪਭੋਗਤਾ ਜੁੜੇ ਅਤੇ 5.5 ਕਰੋੜ ਨਵੇਂ ਵਪਾਰੀ ਯੂਪੀਆਈ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਲਗਭਗ 45 ਕਰੋੜ ਐਕਟਿਵ ਯੂਜ਼ਰਸ ਯੂਪੀਆਈ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। 31 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਖਤਮ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2024-25 'ਚ ਯੂਪੀਆਈ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦਾ ਮੁੱਲ 30 ਫੀਸਦੀ ਵਧ ਕੇ 261 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਅਤੇ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 42 ਫੀਸਦੀ ਵਧ ਕੇ 18,586 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੋ ਗਈ।
ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਅਗਲੇ 2-3 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਇੱਕ ਅਰਬ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦੇ ਟੀਚੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੰਤਰ-ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਢਾਂਚਾ ਵਿਕਸਤ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਗਲੋਬਲ ਭੁਗਤਾਨ ਸਵੀਕਾਰਤਾ ਵਧਾ ਕੇ ਯੂਪੀਆਈ ਦੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀਕਰਨ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਨ 'ਤੇ ਵੀ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਯੂਪੀਆਈ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਯੂਪੀਆਈ ਪਲੇਟਫਾਰਮ 'ਤੇ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਵਪਾਰੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
--ਆਈਏਐਨਐਸ